Βελεστίνο: Στα ίχνη του ιερού των Διοσκούρων

Σπανιότατο εύρημα ανοίγει το δρόμο για την αναζήτηση του σημαντικού μνημείου.




Σημαντική μαρτυρία για το περίφημο ιερό των Διοσκούρων, το οποίο αναζητείται από τους αρχαιολόγους, αποτελεί ένα σπανιότατο εύρημα, το οποίο ήρθε στο φως τα τελευταία χρόνια.

Η εξαιρετικής αισθητικής αναθηματική μαρμάρινη στήλη που ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια στον κεντρικό οικιστικό πυρήνα του Βελεστίνου, στην διάρκεια εκτέλεσης του έργου αποχέτευσης του Δήμου Ρήγα Φεραίου, δίνει σημαντικά στοιχεία για την ύπαρξη του συγκεκριμένου ιερού, το οποίο αποτελεί επίκεντρο της έρευνας γνωστών επιστημόνων.

Στην συγκεκριμένη ανάγλυφη μαρμάρινη στήλη που χρονολογείται τον 4ο π.Χ. αιώνα, απεικονίζονται πάνω σε άρμα οι Διόσκουροι, οι δίδυμοι Κάστωρ και Πολυδεύκης, ενώ είναι σημαντικό το γεγονός ότι διασώζεται και το όνομα ενός από τους αναθέτες, τους ανθρώπους δηλαδή, οι οποίοι την προσέφεραν σε ιερό αφιερωμένο στις συγκεκριμένες θεότητες.

Το έργο κατασκευής του αποχετευτικού δικτύου του Βελεστίνου προέβλεπε εκσκαφές σε μεγάλο βάθος εντός της πόλης, η οποία συμπίπτει, σημειωτέον, με την θέση της αρχαίας πόλης των Φερών και στην διάρκεια των παραπάνω εργασιών ήρθαν στο φως πάρα πολλές αρχαιότητες, όπως το τμήμα του αρχαίου τείχους που διατηρείται στον κεντρικό πεζόδρομο του Βελεστίνου, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται το περίφημο ανάγλυφο των Διοσκούρων.

Όπως αναφέρει η προϊσταμένη της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Αργυρούλα Δουλγέρη - Ιντζεσίλογλου «το εύρημα ανάγεται στον 4ο αιώνα π.Χ. και αποτελεί σπάνιο εύρημα από τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ενώ το πιο σημαντικό στοιχείο είναι η εξαιρετική ποιότητα της ανάγλυφης παράστασης, η οποία είναι φιλοτεχνημένη σε λευκό μάρμαρο και παραπέμπει σε τεχνοτροπία Αττικού εργαστηρίου».

Η εξαιρετική σημασία του ευρήματος έγκειται στο γεγονός ότι τεκμηριώνει ουσιαστικά την ύπαρξη του ιερού των Διοσκούρων, για το οποίο έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες.

Η ύπαρξη του ιερού των Διοσκούρων είναι γνωστή από τον Δημοσθένη, ο οποίος αναφέρει την ύπαρξη «Διοσκουρείου», δηλαδή ναού προς τιμή των Διοσκούρων δίπλα στο πανδοχείο των Φερών, όπου υπογράφτηκε η Φιλοκράτειος Ειρήνη το 346 π.Χ. μεταξύ του Φιλίππου του Β΄, του βασιλιά της Μακεδονίας και των συμμάχων του αφ’ ενός και των Αθηναίων πρέσβεων αφ’ ετέρου.

Το συγκεκριμένο ιερό τοποθετείται εκτός της πόλης των Φερών, κοντά στην αρχαία οδό Λαρίσης - Φερών - Παγασών, τμήμα της οποίας έχει αποκαλυφτεί, και συγκεκριμένα στην διασταύρωσή της προς Φθιώτιδες Θήβες και την Άλο, που συνάδει με την πληροφορία του Δημοσθένη.

Η εύρεση, ωστόσο, της αναθηματικής στήλης σε κεντρικό σημείο του Βελεστίνου, υποδηλώνει παράλληλα την ύπαρξη ιερού των Διοσκούρων και μέσα στην πόλη των Φερών, γεγονός το οποίο δημιουργεί πρόσφορο πεδίο για την επιστημονική διερεύνηση του περίφημου μνημείου, το οποίο θα αποκαλυφθεί ενδεχομένως στο μέλλον.

«Πρόκειται για εύρημα που ανακαλύφθηκε εντός της πόλης του Βελεστίνου, το οποίο δεν μπορούμε να συσχετίσουμε αυτή την στιγμή με κάποιο κτήριο, αλλά αποτελεί αναμφίβολα σημαντικό τεκμήριο για την λατρεία των Διοσκούρων στις Φερές και παράλληλα για την ύπαρξη, ενδεχομένως, και δεύτερου ιερού εντός της πόλης, διότι το γνωστό Διοσκούρειο τοποθετείται εκτός της πόλης.

Περισσότερα στοιχεία θα προκύψουν στην πορεία των ερευνών» όπως υπογραμμίζει η αρχαιολόγος της ΙΓ΄ ΕΚΠΑ, αρμόδια για την περιοχή του Βελεστίνου, Πολυξένη Αραχωβίτη.


Εκπληκτικής ομορφιάς εύρημα

Το εξαιρετικής αισθητικής εύρημα παρουσιάστηκε στο διεθνές συνέδριο της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα με θέμα «Ιερά και Λατρείες στην Αρχαία Θεσσαλία» και απέσπασε πολύ θετικά σχόλια από τους συνέδρους.

Το εύρημα παρουσίασαν οι κ.κ. Ιντζεσίλογλου και Αραχωβίτη υπογραμμίζοντας μεταξύ άλλων ότι «πίσω από τους Διοσκούρους απεικονίζονται χαρακτηριστικά αντικείμενα που υποδηλώνουν σαφώς ένα ιερό, πιθανών υπαίθριο».

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η στήλη ήταν τοποθετημένη σε βάση, εντός του ιερού των Διοσκούρων, διότι φέρει έμβολο στο κάτω μέρος. Σημαντικό είναι παράλληλα το γεγονός ότι διασώζεται το όνομα ενός από τους αναθέτες, «Αρριδαίος Μολόσσειος», στοιχείο που πιστοποιεί τον τόπο προέλευσης του δωρητή της ανάγλυφης μαρμάρινης στήλης, δεδομένου ότι το πατρωνυμικό επίθετο Μολόσσειος προέρχεται από το κύριο όνομα Μόλοσσος, το οποίο απαντάται στις Φερές αρκετές φορές.

Το εύρημα δεν σώζεται στο σύνολό του, αλλά μεγάλο τμήμα του, το οποίο διατηρεί ωστόσο το ανάγλυφο μέρος με τα στοιχεία που πιστοποιούν την μεγάλη αξία και την σημασία του.

«Το νέο εύρημα, υπογραμμίζει η κ. Ιντζεσίλογλου, είναι σημαντικό γιατί μας παρακινεί να αναζητήσουμε το ιερό των Διοσκούρων μέσα στην πόλη των Φερών, όπου ανακαλύφθηκε, χωρίς βέβαια να αποκλείεται η μεταφορά του από κάποιο άλλο σημείο, διότι δεν σχετίζεται με κάποιο αρχαίο κτίριο».


Το ιερό των Διοσκούρων είναι ταυτόσημο με την λατρεία των διδύμων ηρώων Κάστορα και Πολυδεύκη, οι οποίοι συμμετείχαν στην Αργοναυτική εκστρατεία, ενώ στην συνέχεια θεοποιήθηκαν και αποτέλεσαν αντικείμενο λατρείας σε διάφορες πόλεις. Είναι, άλλωστε, γνωστό ότι στα ιστορικά χρόνια και κυρίως γύρω στο 370 π.Χ., ο τύραννος Ιάσων των Φερών τιμούσε τους Διοσκούρους και μάλιστα οργάνωσε Θεοξένεια, δείπνο δηλαδή προς τιμήν τους, σύμφωνα με τον Πολύαινο.


Τα παραπάνω στοιχεία ενισχύονται, παράλληλα, από την ανακάλυψη, παλαιότερα, τριών αναθηματικών ενεπίγραφων στηλών αφιερωμένων στους Διοσκούρους, οι οποίες χρονολογούνται στον 3ο αιώνα π.Χ.

Η ακριβής θέση ανεύρεσης των δύο πρώτων στηλών δεν είναι γνωστή, ενώ η θέση ανεύρεσης της τρίτης στήλης στην «Μαγούλα Αγροκηπίου» δεν έχει συνδεθεί, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, με αρχαιολογικά κατάλοιπα.

Παράλληλα οι μέχρι σήμερα προσπάθειες για τον εντοπισμό και την ταύτιση του Διοσκουρείου των Φερών, κυρίως από τον αρχαιολόγο Παύλο Χρυσοστόμου, που είχε εργαστεί στα τέλη της δεκαετίας του ’70 στην περιοχή μας, αλλά και τον Γιάννη Πίκουλα, διδάσκοντα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, δεν καταλήγουν σε ασφαλή συμπεράσματα, αλλά συγκλίνουν, ωστόσο, στην άποψη ότι βρίσκονταν εκτός της πόλης των Φερών.


Τα νέα δεδομένα που προκύπτουν μετά την ανακάλυψη της ανάγλυφης αναθηματικής στήλης στην περιοχή του Βελεστίνου, ανοίγουν, όπως προαναφέρθηκε, δρόμους εντονότερης αναζήτησης του περίφημου ιερού των Διοσκούρων, το οποίο παρότι είναι γνωστό από την αρχαιότητα, εντούτοις δεν έχει βρεθεί ακόμη.

Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι η απεικόνιση των Διοσκούρων πάνω σε άρμα είναι σπάνια και κατά συνέπεια έχει μεγάλο ενδιαφέρον το συγκεκριμένο εύρημα, το οποίο βρίσκεται σε φάση συντήρησης και αναμένεται να εκτεθεί μελλοντικά στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Βόλου.



Πηγή: Γλυκερία Υδραίου, taxydromos.gr